Q&A Co należy wiedzieć o diagnozie neuropsychologicznej?
Czy diagnoza neuropsychologiczna to diagnoza, która ujawni obecność zmian organicznych w mózgu?
Odpowiedź: Niegdyś jeszcze przed rozwojem neuroobrazowych technik diagnostycznych ośrodkowego układu nerwowego (OUN) – takich jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy tomografia emisyjna pojedynczego fotonu, stosowano testy neuropsychologiczne w celu ujawnienia tzw. organicznych zmian w obrębie OUN. Oznacza to, że specjaliści starali się metodami psychologicznymi wykryć deficyty poznawcze i wykonawcze, które można przypisać organicznej patologii mózgu. Obecnie jest to ujęcie historyczne i nieobowiązujące. Praktyka kliniczna pokazała, że są osoby, które mimo zmian w obrębie OUN wykazanych w badaniu neuroobrazowym, prawidłowo wykonują testy neuropsychologiczne. Sytuacja może być również odwrotna. Osoby z wynikiem neuroobrazowania głowy w normie mogą mieć poważne kłopoty w rozwiązywaniu testów neuropsychologicznych. Z tego też względu ocena neurologiczna i badanie neuroobrazowe powinny być priorytetem w diagnostyce zmian patologicznych w obrębie OUN. Oznacza to, iż jedynie ocena neurologiczna i badanie neuroobrazowe (np. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) mogą wykryć obecność zmian organicznych w mózgu.
Badanie neuroobrazowe wykryło zmiany w mózgu natomiast nie dają one żadnych objawów w życiu codziennym i nie są wykrywalne w badaniu neuropsychologicznym. Czy to oznacza, że nie mam się czym martwić?
Odpowiedź: Brak trudności w życiu codziennym oraz prawidłowe wykonanie testów neuropsychologicznych u osób z dysfunkcją mózgu potwierdzoną w badaniu neuroobrazowym (np. tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny) wynika najprawdopodobniej z trwających w ośrodkowym układzie nerwowym nieustannych procesów adaptacyjnych i neuroplastycznych. Do czasu kiedy zmiany są kompensowane (najczęściej dotyczy to chorób neurozwyrodnieniowych postępujących powoli lub o niewielkim zasięgu) mogą nie dawać objawów neuropsychologicznych. Zjawisko to jest związane z tzw. rezerwą mózgową lub rezerwą poznawczą. Jest to umowny próg, do którego mózg jest w stanie kompensować deficyty wynikające z jego choroby. Po wyczerpaniu tych rezerw zaczynają pojawiać się objawy neuropsychologiczne wykrywalne w testach neuropsychologicznych i utrudniające życie codzienne.
Badanie neuroobrazowe nie wykryło u mnie żadnych zmian w mózgu, natomiast doświadczam wielu problemów z pamięcią i koncentracą w życiu codziennym, a moje problemy z funkcjonowaniem poznawczym potwierdzają wyniki w testach neuropsychologicznych. Czy w takim razie za moje problemy odpowiadają czynniki psychologiczne?
Odpowiedź: Nieprawidłowe wyniki uzyskane podczas badania neuropsychologicznego mimo braku widocznych zmian w badaniu neuroobrazowym często towarzyszą takim objawom psychopatologicznym jak zaburzenia nastroju, zaburzenia lękowe, objawy wytwórcze. Niewątpliwie są to czynniki psychologiczne jednakże mogą one sygnalizować wystąpienie z biegiem czasu choroby ośrodkowego układu nerwowego.
Czy na podstawie zmian chorobowych o określonej lokalizacji w mózgu można stwierdzić objawy jakie wystąpią u chorego?
Odpowiedź: Różne okolice mózgu oraz ich połączenia u różnych osób mogą realizować odmienne funkcje. Z tego też względu na podstawie samej lokalizacji uszkodzenia diagnosta nie jest w stanie określić, jakie zaburzenia wskazany pacjent będzie przejawiał. W oparciu o ogólny model działania mózgu diagnosta może hipotetycznie założyć występowanie określonych zaburzeń. Jednakże tylko badanie neuropsychologiczne ujawni specyfikę funkcjonowania poznawczego, wykonawczego, emocjonalno-motywacyjnego u konkretnego pacjenta w przebiegu stwierdzonej w badaniu neuroobrazowym choroby mózgu.
Czy każdy epizod mózgowy (udar mózgu, uraz czaszkowo-mózgowy itp.) jest zagrożeniem dla codziennego funkcjonowania?
Odpowiedź: Tak. Każdy epizod mózgowy doprowadza do dysregulacji mechanizmów mózgowych lub wiąże się z poważnym ryzykiem wystąpienia takiej dysregulacji na przestrzeni czasu. Nawet jeśli pacjent prawidłowo wypada w badaniu neuropsychologicznym to nie oznacza, że w różnych sytuacjach życia codziennego będzie w stanie efektywnie poradzić sobie z nowymi, wymagającymi, skomplikowanymi problemami.