Jeszcze niedawno udar mózgu był postrzegany jako choroba wieku podeszłego. W świadomości społecznej utrwalił się obraz seniora z nagłym niedowładem twarzy czy trudnościami w mówieniu. Niestety, w ostatnich latach lekarze coraz częściej diagnozują udary u osób znacznie młodszych — w wieku 20, 30, a nawet poniżej 18 lat. To zjawisko potwierdzają liczne badania naukowe i raporty światowych organizacji zdrowotnych. Udar mózgu staje się chorobą cywilizacyjną, a jego granica wiekowa przesuwa się w dół w alarmującym tempie.
Udar nie jest już chorobą wyłącznie osób starszych – fakty i dane
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), udar mózgu stanowi drugą najczęstszą przyczynę zgonów na świecie i główną przyczynę trwałej niepełnosprawności. Co szczególnie niepokojące – odsetek osób młodych, które doznają udaru, wzrósł o 30–40% w ciągu ostatnich dwóch dekad.
Badania opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Stroke (American Heart Association, 2022) wykazały, że około 15% wszystkich udarów dotyczy osób poniżej 50. roku życia, a w niektórych populacjach ten odsetek sięga nawet 20%. W Polsce obserwuje się podobny trend — coraz więcej pacjentów po udarze to osoby w wieku 30–45 lat, często aktywne zawodowo i rodzinne.
Profesor Valery Feigin z Uniwersytetu w Auckland, autor globalnego raportu Global Burden of Stroke (The Lancet Neurology, 2022), podkreśla:
„Udar mózgu coraz częściej dotyka ludzi w pełni życia. Wynika to nie tylko ze starzenia się populacji, ale przede wszystkim ze stylu życia, który promuje choroby naczyniowe w młodszym wieku.”
Dlaczego coraz młodsze osoby dostają udaru?
Eksperci wskazują, że na wzrost liczby udarów u młodych wpływają głównie czynniki stylu życia, ale także genetyka i współczesny stres.
Do najczęstszych przyczyn należą:
1. Nadciśnienie tętnicze
Zbyt wysokie ciśnienie krwi to jeden z głównych czynników ryzyka udaru. Niestety, u wielu młodych osób nadciśnienie rozwija się po cichu – często z powodu stresu, braku snu i siedzącego trybu życia.
2. Palenie tytoniu i e-papierosów
Dym tytoniowy uszkadza naczynia krwionośne i sprzyja tworzeniu się zakrzepów. Badania pokazują, że palacze mają 2–4 razy większe ryzyko udaru niż osoby niepalące.
3. Zła dieta, otyłość i brak ruchu
Nadmiar przetworzonej żywności, słodkich napojów i fast foodów powoduje wzrost cholesterolu i ciśnienia krwi. Brak aktywności fizycznej tylko pogarsza sytuację.
4. Cukrzyca typu 2
Cukrzyca uszkadza ściany naczyń krwionośnych i przyspiesza rozwój miażdżycy. Coraz częściej diagnozuje się ją już u osób po 25. roku życia.
5. Zaburzenia krzepnięcia i choroby serca
Wrodzone wady, takie jak przetrwały otwór owalny (PFO), mogą prowadzić do udaru nawet u pozornie zdrowych osób.
6. Antykoncepcja hormonalna i używki
Niektóre środki antykoncepcyjne zwiększają ryzyko zakrzepicy, zwłaszcza u kobiet palących. Ryzyko wzrasta również przy zażywaniu narkotyków (kokaina, amfetamina).
7. Stres, przepracowanie i brak snu
To „ukryte” czynniki ryzyka. Permanentne napięcie i niedobór snu prowadzą do zaburzeń ciśnienia, rytmu serca i mikrouszkodzeń naczyń mózgowych.
Udar w młodszym wieku – objawy, których nie można zignorować
Objawy udaru mogą pojawić się nagle, często w sytuacjach codziennych – w pracy, na siłowni, w samochodzie.
Do najczęstszych należą:
Nagłe osłabienie lub drętwienie jednej strony ciała (twarzy, ręki, nogi)
Trudności w mówieniu lub rozumieniu słów
Nagłe zaburzenia widzenia (np. „ciemność” w jednym oku)
Zawroty głowy, utrata równowagi, chwiejny chód
Silny, nagły ból głowy – często „najgorszy w życiu”
Warto zapamiętać prosty test FAST (ang. Face, Arm, Speech, Time):
F – Face: opadający kącik ust
A – Arm: niedowład jednej ręki
S – Speech: bełkotliwa mowa
T – Time: natychmiast dzwoń na 112!
Każda minuta decyduje o losie mózgu – w każdej minucie udaru obumiera około 2 miliony neuronów. Szybka reakcja może uratować życie i zapobiec trwałemu kalectwu.
Udar to nie koniec – młodzi pacjenci mogą wrócić do pełni życia
Choć udar to dramatyczne doświadczenie, młody wiek daje ogromny potencjał do regeneracji. Dzięki wczesnej rehabilitacji neurologicznej wielu pacjentów wraca do pracy i samodzielności.
Kluczowe znaczenie ma czas – szybka diagnoza, leczenie trombolityczne (rozpuszczające zakrzep) i kompleksowa rehabilitacja.
Ważne jest także wsparcie psychologiczne. Młodzi pacjenci często zmagają się z depresją, lękiem o przyszłość, utratą pracy czy zmianą roli w rodzinie. Pomoc zespołu specjalistów – neurologa, fizjoterapeuty, psychologa – pozwala odzyskać równowagę i sens życia.
Profilaktyka – co możesz zrobić już dziś
Nie możemy całkowicie wyeliminować ryzyka udaru, ale możemy je znacząco ograniczyć.
Oto kilka skutecznych zasad profilaktyki:
Kontroluj ciśnienie krwi i poziom cholesterolu.
Rób pomiary regularnie, nawet jeśli czujesz się zdrowo.Zadbaj o dietę.
Ogranicz sól, tłuszcze nasycone i przetworzoną żywność. Jedz warzywa, pełnoziarniste produkty i ryby.Ruszaj się codziennie.
Minimum 30 minut umiarkowanego ruchu dziennie znacząco zmniejsza ryzyko udaru.Nie pal i unikaj nadmiaru alkoholu.
Każdy dzień bez papierosa to inwestycja w zdrowie mózgu.Zarządzaj stresem i śpij minimum 7 godzin.
Regeneracja to nie luksus, lecz konieczność biologiczna.Regularnie się badaj.
Wczesne wykrycie nadciśnienia, cukrzycy czy zaburzeń krzepnięcia może uratować życie.
Udar mózgu to choroba, która nie zna wieku. Coraz częściej dotyka ludzi młodych, aktywnych i pozornie zdrowych. Styl życia, przewlekły stres i zaniedbania zdrowotne sprawiają, że granica ryzyka przesuwa się w dół.
Dlatego warto reagować zawczasu — dbać o serce, kontrolować ciśnienie i nie lekceważyć żadnych niepokojących objawów. Bo udar, choć groźny, jest w dużej mierze chorobą, której można zapobiec.
Czytaj też: Udar mózgu – rodzaje i przyczyny
Źródła naukowe:
Feigin, V. L., et al. (2022). Global, regional, and national burden of stroke and its risk factors, 1990–2019. The Lancet Neurology, 21(10), 945–966.
George, M. G., et al. (2020). Young Adult Stroke: Epidemiology and Risk Factors. Stroke, 51(6), 1880–1889.
Kissela, B. M., et al. (2012). Age at stroke: temporal trends in stroke incidence in a large, biracial population. Neurology, 79(17), 1781–1787.
World Health Organization (WHO). (2023). Stroke: Key Facts.
European Stroke Organisation (ESO). (2023). Young Stroke: Causes and Prevention in the Young.
Bejot, Y., et al. (2020). Rising stroke incidence in young adults: a call for action. Journal of the American Heart Association, 9(8), e015501.
Lee, S. H., et al. (2021). Lifestyle risk factors and ischemic stroke in young adults: a global review. Nature Reviews Neurology, 17(6), 360–372.