Stłuczenie mózgu

Stłuczenie mózgu powstaje na skutek silnego przyspieszenia i hamowania głowy.

Częstymi przyczynami stłuczenia mózgu są kolizje drogowe, wypadki w domu, pracy, napaści czy też urazy sportowe.

W sytuacji urazu mózg nie ma gdzie się cofnąć, uderza więc o ostre wnętrze czaszki i w ten sposób powstaje stłuczenie mózgu.

Stłuczenie mózgu, podobnie jak zranienie mózgu lub krwotok, zalicza się do pierwotnego uszkodzenia głowy, gdyż jest związane z samym mechanizmem uszkodzenia. 

Wyróżnia się również uszkodzenia wtórne mózgu. Powstają one na skutek zmniejszenia lub ograniczenia dopływu krwi do tkanek, obrzęku, krwotoku śródczaszkowego (wylewu). 

Stłuczenie mózgu – mechanizm i umiejscowienie 

Najczęstszą przyczyną stłuczenia mózgu jest nagłe przyspieszenie i hamowanie głowy, które występuje podczas różnego rodzaju wypadków. 

Czaszka od wewnątrz pełna jest ostrych grzebieni kostnych. Podczas urazu mózg silnie uderza o ostre jak nóż krawędzie czaszki. 

Nawet jeśli nie ma złamania kości czaszki, na skutek takiego uderzenia w mózgu może powstać wiele zmian patologicznych. 

Należą do nich uogólnione uszkodzenia rozsiane po całym mózgu, którym towarzyszy zazwyczaj zlokalizowane uszkodzenie, np. stłuczenie, zranienie mózgu lub krwotok.

Ze względu na umiejscowienie stłuczenia mózgu, wyróżnia się: 

• uraz typu “coup” (uderzenie) – bezpośrednio pod miejscem uderzenia

• uraz typu “contre coup” (przeciwuderzenie, rykoszet) – zlokalizowane w pewnej odległości od uderzonego miejsca

Najbardziej rozległe stłuczenie mózgu po urazie czaszki niekoniecznie znajduje się po stronie przeciwległej do uszkodzenia. 

Podczas wypadku samochodowego uszkodzeniu najczęściej ulega przednia część płata skroniowego, a niekiedy również płata czołowego.

Stłuczenie mózgu – objawy 

Ze względu na coraz lepszą opiekę medyczną wiele osób pozostaje przy życiu po ostrym stłuczeniu mózgu. 

W zależności od lokalizacji stłuczenia, mogą wystąpić odmienne objawy kliniczne. 

Wyróżnia się następujące objawy stłuczenia mózgu: 

• trudności adaptacyjne (przystosowawcze) – planowanie, realizowane celu, monitorowanie własnych działań, dokańczanie rozpoczętych zadań sprawia osobie duży problem

• trudności z uczeniem się wynikające z nieumiejętności organizacji materiału do nauki

• problemy z mową (afazja)

• bierność, brak motywacji (adynamia)

• zaburzenia pamięci (amnezja)

• deficyty psychospołeczne (impulsywność, zmienność emocjonalna, agresja, rozhamowanie)

Stłuczenie mózgu – diagnoza 

Osoba, która doznała silnego stłuczenia mózgu często wpada w śpiączkę lub doświadcza amnezji pourazowej (Post-traumatic Amnesia, PTA). 

W przypadku śpiączki osoba traci świadomość przy zachowanych funkcjach życiowych. Amnezja pourazowa to czas od urazu do momentu, w którym osoba zdała sobie sprawę, że odzyskała świadomość. 

Na tej podstawie zaczęto zaliczać śpiączkę i amnezję pourazową do głównych miar ciężkości urazu. 

Do oceny stopnia nasilenia uszkodzenia mózgu, poza neuroobrazowaniem, stosuje się Skalę Śpiączki Glasgow (Glasgow Coma Scale) oraz Skalę Amnezji Pourazowej Westmead (Westmead PTA Scale). 

• Skala Śpiączki Glasgow – jest to standaryzowane narzędzie diagnostyczne uwzględniające otwieranie oczu, reakcje ruchowe i słowne. System punktacji w tej skali przedstawia się następująco: 3-8 pkt. osiągają ciężkie obrażenia mózgu, 9-12 pkt. umiarkowane, 13-15 łagodne. 

• Skala Amnezji Pourazowej Westmead – zgodnie z tym narzędziem diagnostycznym wyjście z amnezji pourazowej mierzy się na podstawie prawidłowej orientacji oraz zdolności przypominania sobie świeżo zapamiętanego materiału. 

Badania Brooksa i in. wykazały, że czas trwania amnezji pourazowej, bardziej niż czas trwania śpiączki, pozwala przewidzieć poziom funkcjonowania poznawczego osoby po wypadku. 

Najczęstsze metody neuroobrazowania, które mają pomóc w ocenie stopnia uszkodzenia mózgu, to: tomografia komputerowa (CT) oraz rezonans magnetyczny (MRI). 

• tomografia komputerowa – pozwala wykryć złamania kości czaszki, krwawienia mózgu, gromadzenie się płynu w mózgu, co prowadzi do wzrostu ciśnienia czaszki

• rezonans magnetyczny – precyzyjnie wykrywa mniejsze urazy oraz uszkodzenia w mózgu, patologię pourazową wiązek neuronalnych, a także uszkodzenia pnia mózgu 

Regeneracja mózgu po urazie jest procesem długoterminowym, z tego względu konieczne jest monitorowanie postępów leczenia za pomocą regularnego badania neuropsychologicznego. 

Stłuczenie mózgu – zjawisko spontanicznej poprawy 

W pierwszym tygodniu i miesiącu po uszkodzeniu mózgu można zaobserwować zjawisko tzw. spontanicznej poprawy. Jest to stosunkowo szybki powrót do normalnego funkcjonowania w zakresie przynajmniej niektórych funkcji mózgowych. Na przykład – osoba nie rozpoznawała swoich bliskich, a po pewnym czasie pamięć tożsamości bliskich osób samoczynnie wróciła. W późniejszym czasie od urazu mózgu, postępy te bywają mniej spektakularne. Najczęściej po upływie okresu spontanicznej poprawy (dotyczy to pacjentów po urazie czy udarze mózgu) występuje okres plateau (równina), w której osoba nie uzyskuje już dalszej poprawy funkcjonalnej. Podczas okresu, w którym nie zauważa się żadnej poprawy, u chorego mogą zachodzić zmiany w głębszych obszarach mózgu, po których pojawiają się powtórne okresy “spontanicznej” poprawy.

Organizując pomoc dla osoby, która doznała uszkodzenia mózgu, warto porozmawiać ze specjalistą na temat planu terapii neuropsychologicznej, gdyż skuteczna neurorehabilitacja uszkodzonych funkcji mózgowych wspiera naturalne procesy neuroregeneracyjne i pomaga przyspieszyć powrót do zdrowia. 

Źródło: Walsh, K. W (2001), Jak rozumieć uszkodzenia mózgu. Instytut Psychiatrii i Neurologii. Warszawa.