Udar mózgu – rodzaje i przyczyny

Termin udar mózgu jest używany do określenia ostrych neurologicznych objawów choroby naczyń krwionośnych, które powodują przerwanie dopływu krwi do mózgu.

Udar mózgu jest ogromnym i powszechnym problemem, a częstość występowania tej choroby mózgu jest przyrównywana do choroby wieńcowej i innych chorób naczyń krwionośnych.

Udar mózgu – definicja 

Według Światowej Organizacji Zdrowia udar mózgu to gwałtowne wystąpienie objawów ogniskowego lub ogólnego zaburzenia czynności mózgu trwającego ponad 24 godziny albo powodującego zgon przy braku innych, wyraźnych przyczyn niż pochodzenia naczyniowego. 

Porażenie połowicze spowodowane urazem czaszki lub nowotworem są wyłączone z oficjalnej klasyfikacji udaru. 

Wyróżnia się również: 

• odwracalny, neurologiczny deficyt niedokrwienny (RIND – reversible ischaemic neurological deficit). Jest to deficyt, w którym wystąpienie objawów trwa ponad 24 godziny i całkowicie ustępuje w ciągu tygodnia. 

• przejściowy napad ischemiczny (TIA – transient ischaemic attack). Napad przebiega ze wszystkimi lub tylko niektórymi objawami udaru. Wszystkie deficyty neurologiczne związane z TIA ustępują w ciągu 24 godzin. Jego przyczyną jest zwykle niewielki zator, który szybko ulega przemieszczeniu poza układ krążenia mózgowego. 

Przyczyną deficytów neurologicznych takich jak RIND albo TIA są często choroby serca lub naczyń mózgowych, w których powstaje materiał zatorowy.

Materiał zatorowy jest najczęściej zwiastunem pełnego udaru mózgu, jeśli nie zostanie podjęte odpowiednie działanie zapobiegawcze.  

Rodzaje i przyczyny udaru mózgu

Sprawne funkcjonowanie mózgu jest zależne od stałego przepływu krwi zaopatrującej mózg w tlen oraz od stanu naczyń krwionośnych.

W zależności od przyczyn deficytu neurologicznego wyróżnia się dwa rodzaje udaru mózgu – niedokrwienny i krwotoczny. 

• niedokrwienny udar mózgu 

Ukrwienie mózgu odbywa się poprzez cztery zasadnicze naczynia: tętnicę szyjną prawą i lewą oraz dwie tętnice kręgowe. 

Tętnice szyjne biegną wzdłuż gardła, natomiast tętnice kręgowe biegną ku górze przez kręgi szyjne.

Te dwie pary głównych naczyń krwionośnych, połączone od przodu i od tyłu tętnicami, układają się na dolnej powierzchni mózgu tworząc koło tętnicze mózgu, zwane kołem Willisa.

Z koła Willisa krew jest rozprowadzana do mózgu siecią drobnych naczyń. 

Jeśli nastąpi zablokowanie jednej z tętnic, bez możliwości wyrównawczego napływu krwi innymi naczyniami, obszar mózgu unaczyniony przez tą tętnicę umiera. Mamy wówczas do czynienia z udarem niedokrwiennym. 

Zatory odpowiadają za blisko trzy czwarte wszystkich udarów niedokrwiennych mózgu.

• krwotoczny udar mózgu 

Wypływ krwi poza jedną z tętnic unaczyniających mózg prowadzi do udaru krwotocznego. Zmniejszony przepływ krwi przez to naczynie przyczynia się do obumierania otaczającej tkanki, a wynaczyniona krew dodatkowo uciska okalające tkanki. 

Najczęściej przyczyną udarów krwotocznych jest wrodzone osłabienie ściany naczynia przez tworzący się tętniak, który pęka pod naciskiem np. wysokiego ciśnienia krwi.

Krwotoczny udar mózgu stanowi jedną czwartą udarów.

Udar mózgu – środowiskowe czynniki ryzyka 

Raporty Światowej Organizacji Zdrowia zwracają uwagę na zagrożenia środowiskowe zwiększające ryzyko udaru mózgu. 

Do głównych środowiskowych czynników ryzyka udaru mózgu zalicza się:

• zbyt tłusta dieta

• brak owoców i warzyw w diecie

• palenie tytoniu 

• tzw. siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej 

Udary mózgu są najczęstszą przyczyną inwalidztwa w krajach rozwiniętych. Częstość udarów wyraźnie związana jest z wiekiem. Ponad połowa wszystkich udarów występuje u osób powyżej 75 roku życia. Coraz częściej jednak na udary mózgu zaczynają cierpieć coraz młodsze osoby. 

Źródło: Laidler, P. (1996), Rehabilitacja mózgu po udarze. Warszawa. Wydawnictwo Lekarskie.