Psycholog: jakiego specjalistę wybrać? Psycholog, psycholog kliniczny czy psychoterapeuta?

Psycholog w szerszym ujęciu to specjalista, który posiada niezbędną wiedzę, aby wyjaśniać i przewidywać ludzkie zachowania. Obecnie psycholog działa w wielu obszarach życia społecznego i wciąż wzrasta zapotrzebowanie na pomoc psychologiczną. Dla psychologa punktem odniesienia w wyjaśnianiu wielu problemów jest psychika człowieka. Psycholog to osoba, która ukończyła studia magisterskie na kierunku psychologia. Jest to warunek konieczny, aby zostać psychologiem. W ramach psychologii jako kierunku kształcenia można wybrać bardzo wiele specjalizacji. Psycholog może specjalizować się w kierunku klinicznym (psycholog kliniczny), rozwojowym (psycholog rozwojowy, psycholog dziecięcy), psychoterapeutycznym (psychoterapeuta) i praktycznie w każdym innym obszarze ludzkiej aktywności. W ciągu minionych dekad rozwoju tej nauki powstały kierunki psychologii ekonomicznej, politycznej, zachowań konsumenckich, zasobów ludzkich czy też psychologii ewolucyjnej, ekologicznej i in. Najczęściej jednak określenie psycholog kojarzone jest z osobą, która zajmuje się diagnozą psychologiczną, terapią, udzielaniem wsparcia i pomocy w kryzysie. Jeśli zastanawiasz się, czy psycholog może ci pomóc, dowiedz się, do kogo się wybrać, ponieważ każdy specjalista – psycholog, psycholog kliniczny czy psychoterapeuta, posiada różny sposób oddziaływań.

Spis treści:

• Psycholog: kiedy jest potrzebny?
• Psycholog: jakiego specjalistę wybrać?
• Psycholog a psycholog kliniczny i psychoterapeuta
• Psycholog: czy można mu zaufać?
• Psycholog: jak wygląda pierwszy kontakt?
• Psycholog: kiedy skorzystać z porady psychologa?

Psycholog to specjalista, który  zajmuje się świadczeniem usług psychologicznych. Do takich usług można zaliczyć diagnozę psychologiczną, w tym badanie osobowości, temperamentu, opiniowanie specjalistyczne, badanie intelektu i stylów poznawczych, wsparcie w kryzysie, pomoc psychologiczną i psychoterapię, ocenę neurorozwojową dziecka. Psycholog kliniczny oraz psychoterapeuta to specjalista w określonym obszarze psychologii.

Psycholog: kiedy jest potrzebny?

Psycholog, jeśli prowadzi gabinet lub przyjmuje w klinice bądź ośrodku świadczącym usługi zdrowotne, często odwiedzany jest przez rodziców, którzy przyprowadzają dzieci doświadczające trudności w nauce, a także przez dorosłych borykających się z depresją bądź uzależnieniem. Do najczęstszych problemów, nad jakimi z klientem pracuje psycholog, to trudności emocjonalne, relacyjne, rodzinne, w pracy, po przebytej traumie z dzieciństwa, po wypadku. W przypadku odczuwanych trudności zdecydowanie lepiej zwrócić się do specjalisty jakim jest psycholog, który udzieli profesjonalnej pomocy, niż próbować „leczyć” się samodzielnie przy użyciu różnych poradników czy kursów internetowych.

Psycholog: jakiego specjalistę wybrać?

Jeśli poszukujemy specjalisty, jakim jest psycholog, to przed umówieniem się na wizytę, warto upewnić się czy wybrana osoba ma ukończone studia na kierunku psychologia. Obecnie na rynku jest bardzo wielu specjalistów, na których stronie internetowej można znaleźć informacje, iż udzielają pomocy psychologicznej, jednak nie mają ukończonych studiów psychologicznych i są trenerami, coachami, mentorami. Należy wówczas zdecydować, jakiego specjalistę wybrać – czy zależy nam na pomocy, jakiej udzieli psycholog, czy może trener lub mentor. Warto natomiast zawsze mieć świadomość, iż nie każda osoba udzielająca pomocy czy wsparcia jest psychologiem.

Każdy psycholog świadczący usługi psychologiczne posiada doświadczenie zawodowe, często zdobywane jeszcze w trakcie studiów w ramach praktyk, a także po studiach podczas stażu zawodowego. Warto prześledzić przebieg doświadczenia, jakie posiada psycholog, do którego chcemy się udać. Doświadczenie wiele mówi o zainteresowaniach psychologa i obszarach jego specjalności. Przykładowo, gdy psycholog posiada doświadczenie zdobyte w ośrodkach psychoterapeutycznych oraz na oddziałach psychiatrycznych i neurologicznych szpitali, to świadczy o klinicznym ukierunkowaniu danego psychologa w postępowaniu zarówno diagnostycznym, jak i terapeutycznym. Do takiego psychologa mogą zwrócić się osoby, które potrzebują diagnozy stanu neuropsychicznego i konkretnych wskazówek  terapeutycznych poprawiających funkcjonowanie psychiczne.

Jeśli z jakichś powodów osoba, która chce umówić się na wizytę do psychologa, ma wątpliwości co do jego kwalifikacji, zawsze może poprosić o okazanie stosownych dokumentów – dyplomu, certyfikatu itp.  Jest to skuteczna metoda, aby trafić do właściwego specjalisty. Psycholog, dla uwiarygodnienia swojego wykształcenia, z chęcią okaże dokumenty. Często na ścianie w poczekalni lub w gabinecie, w którym przyjmuje psycholog, wiszą dla wglądu klientów, oprawione odpisy dyplomów lub certyfikatów.

Czytaj też:

Psycholog online: co powinieneś wiedzieć przed umówieniem wizyt online?

Psycholog a psycholog kliniczny i psychoterapeuta

Psycholog, jak i psycholog kliniczny oraz psychoterapeuta zajmują się świadczeniem usług psychologicznych. Nieco różny jest obszar ich oddziaływań. Psycholog to zawodowa kategoria najbardziej ogólna i nadrzędna wobec psychologa klinicznego i psychoterapeuty. Zdarza się, że psycholog po studiach decyduje się na specjalizację kliniczną i wówczas, po wielu latach szkoleń, zostaje psychologiem klinicznym. W przypadku szkolenia psychoterapeutycznego nie trzeba być psychologiem, aby je rozpocząć. Psychoterapeutą może być osoba, która ukończyła dowolny kierunek studiów, nie tylko psychologię, pod warunkiem, że odbyła przynajmniej 4-letnie szkolenie w szkole psychoterapeutycznej.

Psycholog a psycholog kliniczny

Psycholog kliniczny, w porównaniu do psychologa, odznacza się tym, że głównym przedmiotem jego specjalizacji jest problematyka patologii i zdrowia człowieka. W aspekcie higieny psychicznej człowieka psycholog kliniczny działa więc nieco węziej ale znacznie bardziej specjalistycznie niż zwykły psycholog. Psycholog kliniczny najczęściej współpracuje z lekarzami (psychiatrami, neurologami) i innymi specjalistami w szpitalach, poradniach, klinikach, poradniach medyczno-pedagogicznych uzupełniając diagnozę zaburzeń psychicznych, prowadząc reedukację i rehabilitację psychologiczną. Psycholog kliniczny zajmuje się opisem i wyjaśnianiem zdrowych oraz zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego. Zadania praktyczne specjalisty jakim jest psycholog kliniczny, polegają na diagnozie zdrowia i/lub zaburzeń zgodnie ze standardowymi systemami diagnostycznymi DSM-4 lub ICD-10, czego zazwyczaj nie robi zwykły psycholog, oraz na profesjonalnej pomocy i interwencji.

Zadania praktyczne, jakie ma przed sobą psycholog kliniczny, są związane z diagnozą zdrowia i zaburzeń oraz z działaniami interwencyjnymi, do których należy:

• promocja zdrowia
• prewencja
• interwencja w kryzysie
• poradnictwo
• terapia

Psycholog kliniczny współpracuje także z grupami samopomocy.  

Istnieją dwa modele, w ramach których pracuje psycholog kliniczny:

• model kliniczno-opiekuńczy
• model środowiskowo-profilaktyczny

Zgodnie z modelem kliniczno-opiekuńczym, psycholog pracuje z pacjentem, najczęściej hospitalizowanym, w oderwaniu od jego środowiska. W tym modelu pacjent postrzegany jest przez pryzmat zaburzeń i różnych dysfunkcji, z powodu których poddany został hospitalizacji. W modelu środowiskowo-profilaktycznym, który wyłonił się po modelu kliniczno-opiekuńczym, psycholog ujmuje pacjenta w relacji do jego środowiska życia i działania. Klient postrzegany jest przez psychologa jako osoba zdolna do zmian i do odzyskania pełnej samodzielności.

Psycholog a psychoterapeuta

Psycholog w stosunku do psychoterapeuty to również bardziej nadrzędna kategoria zawodowa. Psychoterapeuta to osoba, która ukończyła studia magisterskie na kierunku psychologia lub innym i prowadzi specjalistyczne leczenie terapeutyczne. Terapia polega na intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych, aby pomagać klientowi w radzeniu sobie z problemami. Psychoterapeuta powinien wykorzystywać wiedzę teoretyczną i umiejętności – najczęściej psychologa klinicznego i psychiatry w procesie niesienia pomocy. Uprawnienia psychoterapeuty nabywa się, uczestnicząc w 4-letnim szkoleniu prowadzonym przez wybraną szkołę psychoterapii. Osoba przystępująca do szkolenia w dziedzinie psychoterapii nie musi być psychologiem i w obecnym stanie prawnym może mieć ukończony dowolny kierunek studiów. Tylko niektóre szkoły funkcjonujące na polskim rynku posiadają rekomendacje Polskiego Towarzystwa Psychologicznego i są uprawnione do wydawania certyfikatów uznawanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Psychoterapeuta może szkolić się w różnych nurtach psychoterapeutycznych. Do zasadniczych nurtów terapeutycznych o długiej historii i obecnie najbardziej ugruntowanej pozycji zalicza się: podejście psychoanalityczne, behawioralno-poznawcze, humanistyczno-egzystencjalne i podejście systemowe.

Psycholog: czy można mu zaufać?

Psycholog to zawód zaufania społecznego. Oznacza to, że psycholog w swojej praktyce zawodowej nawiązuje specyficzne relacje z osobą czy grupą, z którą pracuje. Klient korzystający z usług psychologa obdarza go zaufaniem, gdyż powierza mu swoje osobiste przeżycia i wyraża zgodę w ingerencję w świat wewnętrznych doświadczeń. Z tego też względu zaufanie społeczne, jakim jest obdarzany psycholog, oznacza na przykład kategoryczny wymóg zachowania tajemnicy zawodowej. Wszelkie informacje i dane, jakie otrzymuje psycholog, pozostają pod ochroną, są traktowane jako poufne i jedynie w przypadkach określonych przez prawo lub kodeks etyczny psychologa, tajemnica zawodowa może przestać obowiązywać. Profesjonalne towarzystwa psychologiczne, które tworzą kodeksy etyczne i zasady postępowania zawodowego, podkreślają, że naczelną wartością, jaką uznaje psycholog, jest dobro drugiego człowieka. Psycholog we wszystkich swoich działaniach respektuje godność, podmiotowość, autonomię, prawo do poufności czy samostanowienia i kierowania się własnym systemem wartości, co czyni z niego specjalistę godną zaufania. 

Zobacz również:

Poradnia neuropsychologiczna

Psycholog: jak wygląda pierwsza wizyta?

Pierwsze spotkanie, w którym uczestniczy psycholog i klient, jest najważniejszym momentem nawiązania właściwej relacji. Niezależnie od rodzaju usług, jakie oferuje psycholog (czy jest to terapia czy diagnoza psychologiczna), oraz kto jest klientem (osoba prywatna, instytucja), od prawidłowo ustalonego kontraktu zależy, czy nie zostaną naruszone zasady etyczne. Na pierwszej wizycie następuje wspólne ustalenie zakresu działań, jakie podejmuje psycholog, a więc celu i form oddziaływań oraz granic ingerencji psychologicznej. Każda osoba zgłaszająca się do psychologa – niezależnie od tego, czy jest to matka z dzieckiem z trudnościami w szkole, czy nastolatek mający problemy relacyjne, czy też instytucja zlecająca ekspertyzę, jaką ma wykonać psycholog  – każdy ustala z psychologiem zasady jego działania i interwencji.

Podczas pierwszej wizyty psycholog wraz z klientem zawiązuje kontrakt. Jego podstawowymi elementami są ustalenia dotyczące:

• celu działania psychologa
• zakresu jego interwencji
• oczekiwanych przez klienta skutków
• czasu trwania spotkań
• wynagrodzenia, jakie ma otrzymać psycholog.

Pierwsze spotkanie jest ustaleniem zasad przyszłych wizyt. Psycholog podczas takiego spotkania ustala informacje o kliencie i przedstawia proponowany plan pracy w nawiązaniu do kontraktu. Pierwsze spotkanie to również czas dla klienta, w którym poznaje on swojego terapeutę, dowiaduje się, jak pracuje psycholog. Klient sprawdza, jak czuje się przy psychoterapeucie i podejmuje decyzje, czy chce, aby właśnie ten psycholog pomagał mu w rozwiązywaniu problemów lub wykonał diagnozę psychologiczną. Jeśli klient czuje się niepewnie, mało swobodnie podczas pierwszej wizyty warto, aby psycholog był o tym otwarcie poinformowany. Pierwsza wizyta to również czas na pytania klienta dotyczące terapii czy diagnozy, prośby o wyjaśnienie wątpliwości oraz swoich oczekiwań. Psycholog powinien odpowiedzieć na pytania stawiane mu przez klienta.

Czytaj też:

Wizyta online u psychologa

Kiedy pomaga psycholog:

• Stany depresyjne, smutku, przygnębienia, irytacji złości, agresji
• Objawy psychosomatyczne (wysypka, bóle, objawy gastryczne)
• Trauma, PTSD
• Zaburzenia snu
• Napady lęku i paniki
• Problemy w relacjach
• Trudne wydarzenia życiowe (śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, domu)
• Zaburzenia jedzenia
• Radzenie sobie z kryzysami rozwojowymi
• Diagnoza psychologiczna dla instytucji

Psycholog: kiedy skorzystać z porady psychologa?

Psycholog, a zwłaszcza psycholog kliniczny, często pełni funkcję doradcy.

Warto wiedzieć, że poradnictwo psychologiczne jest odrębną formą działania, różną od psychoterapii. Porada, jakiej może udzielić psycholog, to forma pomocy oferowana osobom zdrowym, przeżywającym tak zwane kryzysy rozwojowe lub trudności przystosowawcze.

Kryzysy rozwojowe pojawiają się wówczas, gdy osoba staje w swoim życiu przed nowymi zadaniami, które wynikają z przechodzenia do kolejnej fazy życia i nie posiada umiejętności do radzenia sobie z tymi nowymi zadaniami.

Wraz z rozwojem, zmieniają się potrzeby, a osoba zwracająca się o poradę do psychologa, często nie potrafi ich jeszcze zaspokajać.

Pogranicza następujących okresów rozwojowych mogą powodować kryzysy rozwojowe, w których pomaga psycholog:

• okres dzieciństwa
• wczesny okres szkolny
• okres dorastania
• okres wczesnej dorosłości
• okres dojrzałości
• okres wieku średniego
• okres wieku podeszłego

Psycholog na każdym z wymienionych etapów udziela pomocy, dzięki której łatwiej przystosować się do nieuchronnie następujących w ciągu życia zmian.

Niezależnie od fazy życia, w trakcie trwania każdej z nich zmieniają się także sytuacje, w jakich człowiek żyje. Mogą to być: zmiana miejsca zamieszkania, nieoczekiwane radosne i przykre wydarzenia życiowe – na przykład zakochanie się, rozstanie, choroba w rodzinie, wyjazd za granicę, zmiana miejsca zamieszkania, trudności wychowawcze z dziećmi, rozwód, separacja. Takie i inne sytuacje, zwłaszcza jeśli pojawiają się nieoczekiwanie, mogą wywołać reakcje, które utrudniają korzystanie z dotychczasowych sposobów radzenia sobie z problemami, albo mogą być na tyle nowe, że  osoba potrzebuje nauczyć się nowych sposobów poradzenia sobie z trudnościami. Najczęściej właśnie w tych dwóch sytuacjach – zmiany rozwojowej i nagromadzenia się wydarzeń życiowych, warto skorzystać z porady, jakiej udziela psycholog.