Urazy mózgu – rodzaje i wskaźniki głębokości urazu mózgu

Na świecie główną przyczyną ok. 50% urazów mózgu są wypadki komunikacyjne, ok. 30% upadki, w pozostałe 20% stanowią wypadki przy pracy, urazy sportowe, pobicia. W Polsce główną przyczyną urazów mózgu są wypadki komunikacyjne.

Uraz mózgu – jak powstaje?

Uraz mózgu powstaje w rezultacie nagłego zadziałania na czaszkę energii mechanicznej o sile, która przekracza zdolności adaptacyjne czaszki i opon mózgowych. Uraz mózgu może być wywołany także silnym podmuchem (tzw. uraz z podmuchu), gdzie na skutek wybuchu, np. pocisku lub bomby o dużej sile powstaje fala powietrza, która wywołuje tępy, zamknięty uraz różnych narządów, w tym także mózgu.
W rezultacie urazu dochodzi do znacznych zmian w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Zmiany te wynikają albo z uszkodzenia struktur mózgowych, albo z zaburzeń czynnościowych związanych z zakłóceniem normalnych czynności chemicznych i elektrycznych neuronów w mózgu.

Rodzaje urazów mózgu

Urazy mózgu dzieli się na trzy rodzaje:

– otwarte, gdy istnieje bezpośredni kontakt mózgu z powietrzem
– penetrujące powstałe na skutek przebicia czaszki
– zamknięte czyli urazy gdzie nie jest naruszona ciągłość opony twardej (mózg nie ma kontaktu z powietrzem)

Otwarta rana głowy lub złamanie czaszki na pierwszy rzut wydaje się drastyczne, ale nie zawsze przynosi najgorsze skutki. Złamanie czaszki oznacza, że ta najtwardsza kość w ludzkim organizmie przyjęła na siebie nadmiar energii stworzonej przez siły fizyczne działające na głowę redukując siłę wywieraną na sam mózg. Gorsze skutki może przynieść sytuacja, w której czaszka zachowuje swą integralność strukturalną i przekazuje otrzymaną z zewnątrz energię bezpośrednio do mózgu. Dzieje się tak m.in. dlatego, że siły fizyczne prowadzące do powstania uszkodzenia bez penetracji czaszki powodują występowanie różnorodnych, masywnych, a także rozległych uszkodzeń, do których np. należy „ścięcie neuronalne”. Miktowylewy, przejściowe obrzęki związane z efektem masy oraz przemieszczeniem układu komorowego. W ten sposób powstają rozsiane urazy aksonalne, czyli oderwanie się pojedynczych aksonów od dendrytów w różnych miejscach w mózgu.

Rodzaje uszkodzenia mózgu

Uraz może wywołać dwojakie uszkodzenie mózgu – ogniskowe i wieloogniskowe
– Ogniskowe uszkodzenie mózgu
Bezpośrednio pod punktem gdzie nastąpiło uszkodzenie (coup) i w prostej linii po drugiej stronie mózgu, gdzie następuje zderzenie się z wewnętrzną ścianą czaszki (contre-coup). W tych właśnie punktach mózgu na skutek urazu może dojść d stłuczenia powierzchni kory. Ogniskowe uszkodzenie mózgu może nastąpić tu w wyniku nagłego przyspieszenia ruchu głowy połączonego z hamowaniem. Taki gwałtowny ruch powoduje przesunięcie się mózgu w obrębie czaszki i skaleczenie mózgu o występujące w obrębie wnętrza czaszki ostre guzki kostne (rejony czołowe i skroniowe). Pod punktem uderzenia, na skutek urazu, może pojawić się krwawienie do mózgu. W jego rezultacie może pojawić się zaburzenie świadomości, zaburzenie procesów poznawczych, językowych, emocjonalnych.

– Wieloogniskowe uszkodzenie mózgu

Rozległe, wieloogniskowe uszkodzenie mózgu może wystąpić pod powierzchnią płatów czołowych, skroniowych, a niekiedy też na biegunach ciemieniowych. Wieloogniskowe uszkodzenie mózgu wywołuje całą serię zaburzeń – afazję pourazową, zaburzenia procesów poznawczych, zaburzenia zachowania. W rezultacie wieloogniskowego uszkodzenia mózgu dochodzi do zaburzeń określanych mianem zespołu czołowego i skroniowego.

Wskaźniki głębokości urazu mózgu

Za miarę głębokości uszkodzenia mózgu uważa się najczęściej następujące wskaźniki
– głębokość śpiączki (mierzona Skalą Śpiączki Glasgow)
– czas trwania nieprzytomności (okres, podczas którego wyniki GCS pacjenta były poniżej 9 pkt.)
– czas trwania niepamięci następczej (czyli czas od urazu do odzyskania przez pacjenta pamięci ciągłej codziennych zdarzeń)
– obecność objawów neurologicznych (np. niedowład kończyn, uszkodzenie mózgu potwierdzone obiektywnie za pomocą neuroobrazowania)

Głębokość śpiączki i czas trwania nieprzytomności

Na skali GCS ogólna ocena stanowi sumę punktów uzyskanych na trzech wymiarach:
– otwieranie oczu
– reakcja ruchowa
– reakcja słowna

Minimalna ocena wynosi 3 pkt., maksymalna 15 pkt. Natomiast 9 pkt. uznaje się za próg przytomności – w ocenie czasu trwania nieprzytomności ocenia się okres podczas którego wyniki GCS były poniżej 9 pkt.
Wg skali Śpiączki Glasgow:
– uraz lekki – 13-15 pkt.
– średni – 9- 12 pkt.
– ciężki – 2-8 pkt.

Czas trwania niepamięci następczej

Ważnym wskaźnikiem oceny głębokości urazu jest czas trwania niepamięci następczej pourazowej, czyli amnezji pourazowej. W ocenie czasu trwania mierzy się czas, jaki upływa od urazu, do momentu, w którym pacjent zdaje sobie sprawę, że jest przytomny i zorientowany, tzn. potrafi podać rzetelne informacje dotyczące swojej tożsamości, miejsca pobytu itp.
Obecność objawów neurologicznych
Bardzo ważnym wskaźnikiem głębokości uszkodzenia mózgu jest obecność niedowładów, objawów neurologicznych, które zostały obiektywnie potwierdzone jedną z technik neuroobrazowania, np. tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, pozytronowa tomografia emisyjna.

Sięgnij po więcej informacji do książki Neuropsychologia kliniczna, Urazy mózgu cz. 1 i cz. 2, autor: Maria Pąchalska, Wydawnictwo PWN

Skorzystaj z kodu MOZGAKTYW, aby otrzymać dodatkowe -28% rabatu od ceny sprzedaży na publikacje PWN.

Promocja nie dotyczy e-booków, audiobooków, outletu i pakietów książek.

Kod będzie aktywny do 9 kwietnia 2023 r.